American Academy of Dermatology Association’a göre, insanların kafalarından her gün 50 ila 100 saç teli dökmesi tamamen normaldir.
Bununla birlikte, saçın ilerleyici olarak incelmesine, kel alanlara ve hatta tamamen saç kaybına neden olan aşırı saç dökülmesi çok rahatsız edici olabilir. Saç dökülmesinin birkaç olası nedeni vardır.
Bunlar şunları içerir:
- Uzun süreli hastalık, iş kaybı veya yas gibi büyük stres faktörleri
- Bu tür saç dökülmesi telogen effluvium olarak bilinir antidepresanlar, beta blokerler, levodopa dahil bazı ilaçlar ve tiroid bozuklukları gibi kemoterapi ilaçları hastalıkları, seks hormonu dengesizliği veya protein, demir, çinko veya biyotin diyet eksikliği, örneğin otoimmünite, saçın kafa derisi, kaşlar veya kirpikler üzerinde bir veya daha fazla küçük yama halinde dökülmesine neden olabilir.Bu alopesi olarak bilinir
- Travmatik veya traksiyon alopesi olarak bilinen saç foliküllerini zorlayan sıkı saç stilleri, genetik, erkeklik hormonları ve artan yaşın bir kombinasyonu, model saç dökülmesi veya androgenetik alopesi olarak bilinir; bu hem erkekleri hem de kadınları etkileyebilir.
- Saç büyümesinin biyolojisi karmaşıktır, ancak son yıllarda bilim adamları, yukarıda sıralanan çeşitli faktörlerin saç dökülmesine nasıl neden olduğunu anlamaya yönelik ilerlemeler kaydetmiştir. Zamanla bunun yeni, daha etkili tedavilere yol açacağı beklenmektedir.
Saç köklerinde büyüme döngüleri
Bir saç folikülü, kıl gövdesini ve kökünü çevreleyen tüp benzeri bir deri gözenektir. Çoğu sağlıklı yetişkinin kafa derisinde yaklaşık 80.000–120.000 saç bulunur.
Her kıl folikülü art arda üç farklı fazdan oluşan bir büyüme döngüsüne girer: anajen, katajen ve telojen.
2 ila 7 yıl süren anajen döneminde, folikül içindeki saçlar ayda yaklaşık 1 santimetre uzar.
Folikül daha sonra saçın kan kaynağından ayrıldığı 2 haftalık bir geçiş aşaması olan katajene girer.
Son, aktif olmayan aşama veya telojen sırasında, folikül saçı döker. Folikülün yeni bir tane oluşturmaya başlaması 4 aya kadar sürebilir.
Bir kişi travmatik veya stresli bir olay yaşadıktan 2 ila 3 ay sonra, foliküllerin aktif olmayan, saç dökülme aşamasında sıkışıp kaldığı bir tür saç dökülmesi olan telogen effluvium geliştirebilir.
Kronik stres saç dökülmesini nasıl tetikler?
Mart 2021’de bilim adamları, kronik stresin saç köklerini nasıl daha uzun süre bu hareketsiz durumda tutabildiğini ortaya çıkardı.
Kıl kökü, yetişkin kök hücreleri olarak bilinen özel hücreler sayesinde vücutta kendini yenileyebilen birkaç dokudan biridir. Cambridge, MA’daki Harvard Kök Hücre ve Rejeneratif Biyoloji Departmanındaki araştırmacılar, farelerde kronik stresin bu hücrelerin aktivitesini nasıl bastırdığını keşfettiler.
İnsanlarda kortizolün fare eşdeğeri olan kortikosteron adı verilen bir stres hormonunun folikül kök hücrelerini etkisiz tuttuğunu gösterdiler.
Dolaşımdaki kortikosteronun yokluğunda, kök hücrelerin, hayvanların yaşamı boyunca çok daha fazla yenilenme turu geçirdiğini bulmuşlardır. Buna karşılık, kronik stresin bir sonucu olarak yüksek hormon seviyeleri, onları daha uzun süre hareketsiz tuttu ve daha az yenilenme turuna yol açtı.
Bununla birlikte, kök hücreleri doğrudan etkilemek yerine, kortikosteron folikül altındaki dermal papilla olarak bilinen bir hücre kümesi üzerinde hareket etti.
Araştırmacılar, farelerde stres hormonunun dermal papillanın normalde folikül kök hücrelerini aktive eden Gas6 adlı moleküler bir sinyal üretmesini engellediğini gösterdi.
Çalışmada hem normal hem de stres koşullarında, Gas6’nın eklenmesi, dinlenme aşamasındaki saç folikülü kök hücrelerini aktive etmek ve saç büyümesini desteklemek için yeterliy olduğu saptanıyor.
Gelecekte, Gas6 yolu, saç büyümesini teşvik etmek için kök hücreleri aktive etme potansiyeli nedeniyle kullanılabilir olarak gözükmektedir.
Araştırmacılar, insanlarda potansiyel tedavileri keşfetmeden önce farelerde daha fazla araştırma yapmaları gerekeceğini söylüyor.
Bir kas saç dökülmesine neden olur mu?
Bilim adamları ayrıca her saç kökünü çevreleyen bir kasın saç dökülmesinde ve yenilenmesinde nasıl rol oynayabileceğini de keşfettiler.
Dermal kılıf adı verilen kas, bir “düz kas” türüdür. Bu, – iskelet kasının aksine – istemli kontrol altında olmadığı anlamına gelir.
New York’taki Mount Sinai’deki Icahn Tıp Okulu’ndaki araştırmacıların liderliğindeki ekip, farelerde dermal kılıfın rolünü araştırdı.
Kasın, saç büyüme döngüsünün orta kısmı veya “katagen” olan saç folikülü gerilemesini fiziksel olarak yönlendirdiğini gösterdiler. Bilim adamları, dermal kılıfın kasıldığında, gerileme sürecini başlatmak için saç folikülünü sıkıştırdığını bulmuşlardır.
Aynı zamanda bu, dermal papilla hücrelerini folikülün altından cilt boyunca yukarıya, kök hücrelerin üst folikülde bulunduğu yere taşır. Yeni konumunda, dermal papilla daha sonra kök hücrelere yeni bir saç üretmeye başlaması için sinyal verebilir.
Araştırmacılar, aynı kasılma mekanizmasının insan saç köklerinde de çalıştığını gösterdi. Kasın kasılmasını önleyebilirlerse, saç köklerinin gerilemesini de durdurabileceklerine inanıyorlar.
Araştırmanın sonuçlarında yeni keşfedilen kasın bloke edilmesi ve kasılması, saç dökülmesi hastalıklarının neden olduğu kelliği tedavi edemez” diye de vurgulanmaktadır.
Ancak döngünün “yok etme aşamasını” durdurarak, bunun aksi takdirde yeni bir saç üretildiğinde kaybolacak olan mevcut saç telini koruyabileceğine dikkat çekiliyor.
“Follikül gerilemesini durdurma ve mevcut saç dökülmesini önleme olasılığı bizi heyecanlandırıyor” diyor.
Bir tabakta saç kökleri
Araştırmacılar, ilk kez laboratuvar ortamında, yani canlı bir hayvanın dışında tamamen işlevsel olgun fare kılı folikülleri geliştirdiler. “Saç folikülü organoidleri” veya “folikloidler”, 23 günde yaklaşık 3 milimetre büyüyen saç gövdeleri üretti.
Araştırmacılar, kültürlenmiş saç foliküllerinin, saç büyümesi ve pigmentasyonunun biyolojisini incelemek ve yeni ilaçları taramak için yararlı olacağını umuyorlar.
Japonya’daki Yokohama Ulusal Üniversitesi mühendislik fakültesinde profesör olan kıdemli yazar Dr. Junji Fukuda, “Bir sonraki adımımız, insan kaynaklı hücreleri kullanmak ve [tekniği] ilaç geliştirme ve rejeneratif tıp için uygulamaktır” diyor.
Çalışmaları, androgenetik alopesi gibi saç dökülmesi için yeni ve daha etkili tedaviler geliştirme fırsatları sunabilir.
Bununla birlikte, foliküloidler normal saçla aynı şekilde büyüme döngülerine girmezler. Saç döngülerini çoğaltmak için saç köklerinin canlı hayvanlara nakledilmesi gerekebilir.
Prof. Fukuda, kendisi ve meslektaşlarının yakın zamanda bunu, her biri 10 milimetre uzunluğunda bir saç teli içeren bireysel foliküllerle başardıklarını söyledi.
“Sonuçlardan, vücuttan gelen sinyallerin saç döngüleri için gerekli olduğunu düşünüyoruz” dedi.
Son çalışmalarının yayınlanmasından bu yana, kök hücrelerden insan saç kökleri de ürettiler, ancak bu kökler şimdilik olgunlaşmamış bir aşamada kalıyor.
Mevcut ilaç tedavileri
Model saç dökülmesi
Model veya androgenetik saç dökülmesi, erkeklerin ve kadınların yarısına kadarını etkiler. Hastalığı olan kişiler, kafa derisindeki androjenlere (erkeklik hormonları) karşı daha güçlü bir tepki vermeye genetik olarak yatkındır.
Dermal papilla hücrelerinde androjen reseptörlerinin aktivasyonu, saç köklerinin büyüme fazını (anagen) kısaltır. Saç dökülmesine duyarlı kişilerde, reseptörün aşırı aktivasyonu, folikülü aşamalı olarak küçültür ve bu da daha kısa, daha ince saçlarla sonuçlanır.
Durumu olan insanlar, dihidrotestosteron (DHT) adı verilen daha güçlü bir androjen üretirler. Ayrıca kafa derilerinde daha fazla androjen reseptörü ve testosteronu DHT’ye dönüştüren 5 alfa-redüktaz adı verilen daha yüksek bir enzim seviyeleri vardır.
Model saç dökülmesi için Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) onaylı iki ilaç vardır:
- finasterid
- minoksidil
Finasteride, kafa derisindeki DHT seviyelerini azaltmak için 5 alfa-redüktazı inhibe ederek çalışır.
Bununla birlikte, ilacın kadınlarda etkinliği belirsizdir ve bazı doktorlar hamile kalmak isteyen kadınlara ilacı almamalarını tavsiye eder çünkü ilaç erkek fetüsün belirsiz cinsel organ geliştirmesine neden olabilir.
Alternatif olarak, model saç dökülmesi olan dişiler, androjen aktivitesinin finasteridden daha az güçlü bir inhibitörü olan spironolakton adlı bir ilacı alabilirler.
Doğrudan kafa derisine uygulanan minoksidil solüsyonu – Amerika Birleşik Devletleri’nde Rogaine ve Birleşik Krallık’ta Regaine – kan kılcal damarlarını genişletir. Bu, daha fazla kan, oksijen ve besinin onlara ulaşmasına izin vererek saç köklerinin büyümesini teşvik edebilir.
Minoksidil hem erkekler hem de kadınlar için güvenlidir.
Alopesi areata
Haziran 2022’de FDA, bağışıklık sisteminin alopesi areata olarak bilinen saç köklerine saldırdığı bir saç dökülmesi türü için ilk tedaviyi onayladı.
Baricitinib adı verilen ilaç, başka bir otoimmün bozukluğun, romatoid artritin tedavisi için zaten onaylanmıştı.
Otoimmün hastalığa neden olan bazı moleküler sinyalleri bloke edebilen Janus kinazlar olarak bilinen enzimlerin aktivitesini inhibe ederek çalışır.
Klinik çalışmalarda, ilaç, şiddetli alopesi areatalı kişilerde saçların yeniden büyümesini teşvik etmede plasebodan daha iyiydi.
Saç dökülmesi nasıl en aza indirilir
Saç dökülmesi hem erkeklerde hem de kadınlarda yaşlanma sürecinin kaçınılmaz bir parçasıdır. Ancak saç köklerini korumanın ve saç dökülmesini yavaşlatmanın yolları vardır.
Cortina Health’in kurucusu ve CEO’su ve Harvard Tıp Okulu’nda plastik cerrahi profesörü olan Dr. Reid Maclellan, “Saçlarınızın döküldüğünü fark ettiğiniz anda, tıpkı bir dermatolog gibi bir sağlık uzmanından randevu alın” tavsiyesinde bulundu. “Bir uzmana ne kadar erken danışırsanız, onu hızlı bir şekilde tedavi etmeye başlayabilir ve daha fazla saç dökülmesini en aza indirebilirsiniz” olarak tavsiyede bulundu. Saçlar incelmeye başlarsa, sıcak aletler, fön makineleri, agresif havlu kurutma ve topuz gibi sıkı saç modellerinin kullanılmamasını tavsiye etti.
Piyasada saç dökülmesine yardımcı olduğunu iddia eden yüzlerce ürün, şampuan, vitamin, takviye vb. ile düşük seviyeli 3. sınıf lazerler kullanılmaktadır. Kırmızı ışık tedavisi veya soğuk lazer tedavisi olarak da adlandırılan düşük seviyeli lazer tedavisi, kan dolaşımını teşvik etmek ve saç büyümesini teşvik etmek için kafa derisini ışınlar.
2020’de yapılan bir araştırma incelemesi, tedavilerin hem erkekler hem de kadınlar için güvenli ve etkili olduğu sonucuna vardı.
Androgenetik saç dökülmesi konusunda endişeleriniz varsa, saç dökülmesinin altında yatan başka bir neden olmadığından emin olmak için bir doktorla yakın çalışmanız çok önemlidir.
Bir doktor kan çalışması ve hatta görüntüleme önerebilir. Bu da sorunun net olarak ortaya konulup uygun tedavinin seçilmesine yardımcı olacaktır. Örneğin, diyet eksikliklerini kontrol etmek için yapılan kan testleri, ferritin ve D vitamini düzeylerini içerebilir.
Hastaların kendilerinin yapabileceği sağlıklı alışkanlıklar, besleyici bir diyet uygulamak ve stres seviyelerini düşük tutmaya çalışmak bir diğer uygulama olarak önerilebilir
Sonuç olarak çağımızın hastalığı olan stres ve buna bağlı olarak kan dolaşımında artan Kortikosteron seviyeleri saç dökülmesinin ana nedenleri arasında sayılabilir. Buna genetik özellikleri kişisel ve çevresel koşullar eklenince saç dökülmesi kaçınılamz bir hal almaktadır.
Yazar hakkında