Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği tarafında yazılan bilgilendirme kıymetli bilgiler içermektedir. Orman yangınlarında çevremiz ve birçok canlı zarar gördü ama asıl önemli olan bundan sonrası. Öncelikle insan sağlığı, sonrasında çevre ve hayvan dostlarımız için yapılacaklar.
Orman Yangınları
Ülkemizde 28 Temmuz 2021’den bu yana farklı bölgelerde çıkan 187 yangından 172’si kontrol altına alındı. 15 yangını söndürme çalışmaları devam ediyor. Milas’ta Kemerköy Termik Santrali’ne ulaşan yangın kontrol altına alındı. Şu ana kadar yangınlarda 8 kişi hayatını kaybetti. Pek çok canlıyı yitirdik, orman ve tarım arazileri ile bölgedeki sera alanları küle döndü.
Orman yangını dönemini ikiye ayırmak gereklidir;
1) Yangın esnasında : Yangın esnasına profesyonel yangın söndürme ve arama kurtarma ekipleri dışındaki kişilerin yangın alanında bulunmaması önerilmektedir. Yangın sırasında açığa çıkan CO ve CO2 gazları başta olmak üzere salınan boğucu gazlar N95-N99 ya da FFP2-FFP3 dahil olmak üzere herhangi bir solunum koruyucu ile tutulamamaktadır. Bu nedenle mutlaka mümkünse hava beslemeli solunum koruyucular (Fotoğraf 1-Fotoğraf 2) ya da CO tutma özelliği olan maskeler tercih edilmelidir. Buna göre standart bir gaz maskesi de CO ‘e karşı koruma sağlamayacaktır. (Tablo 1. Solunum koruyucu filtre türü ve koruma özellikleri )
O nedenle profesyonel olarak yangın söndürme faaliyetinde çalışmayan kişilerin herhangi bir solunum koruyucu ile yangın bölgesinde arama kurtarma ve söndürme faaliyetlerinde görev almaması önerilmektedir.
Hava beslemeli solunum koruyucu örnekleri
Tablo 1. Solunum koruyucu filtre türü ve koruma özellikleri
2) Yangından sonraki günlerde:
Orman yangını sırasında açığa çıkan duman; tahta ve diğer organik maddelerin yanmasından ve ince partiküllerin karışımından oluşur. Dumandan kaynaklanan en önemli sağlık tehdidi ince partiküllerdir. Bu mikroskobik partiküller akciğerlerin derinliklerine nüfuz edebilir. Bu nedenle yangın ve sonraki günlerde özellikle kronik solunum sistemi hastalığı (astım ve KOAH başta olmak üzere), kronik kalp hastalığı olanlar, yaşlılar ve çocuklar ve gebeler gibi hassas gruplarda artmış etkilenim riski olduğu bilinmektedir.
Yüksek konsantrasyonda dumana maruz kalındığında gözde yanma, burun akıntısı, öksürük, balgam, hırıltı, nefes almakta zorluk gibi yakınmalar yaşanabilir. Belirtilen yakınmalardan herhangi biri orta çıktığında bulunduğunuz bölgeyi acilen terk etmeniz ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız önerilmektedir.
Ülkemizde son zamanlarda yaşanan yangınlar ve ortaya çıkan hava kirleticiler sonucu gelişebilecek sağlık sorunları ile ilgili Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği olarak önerilerimiz aşağıdadır.
- Halk sağlığının korunması ile ilgili yangın dumanı ve sonrasında oluşan kirlilik hakkında halkın bilgilendirilmesi çok önemlidir. Maruz kalım sonucu etkilenebilecek kesimin (KOAH, astım vbkronik hastalıklar gibi..) özellikle bilgilendirilmesi ve önlem alması önermekteyiz.
Derneğimiz tarafından bu hasta grubuna yönelik oluşturulan basın bilgilendirmesine buradan ulaşabilirsiniz.
Orman yangınları ile hazırlamış olduğumuz podcast dinlemek için tıklayınız..
- Yangın dumanından korunmak için yangından sonraki günlerde toz maskeleri ve cerrahi maskeler orman yangını dumanındaki ince partiküllerden akciğerlerinizi koruma için yeterli olmayacaktır. N95 veya P100 solunum maskeleri olarak bilinen partikül maskeleri kullanılmalıdır. Bu maskeleryüzünüze tam oturursa ve doğru şekilde takılırsa sizi koruyabilir. Bunlar çocuklar için önerilmez.
- Kuru veya yaş eşarp, atkı bandanalar kaba partiküllerin filtrelenmesi için kullanılabilir ancak uzun süreli bir koruma sağlamaz, güvensizdir.
- Kapılar ve pencereler kapalıyken içeride kalmanız tavsiye edilmektedir.
- Dumanın içeri girmesini önlemek için klimanızı temiz hava girişi kapalı (“devridaim modu”) ile çalıştırın. Klimanız yoksa ve pencereler kapalıyken içeride kalamayacak kadar sıcaksa başka bir yere sığınmalısınız.
- İç ortam hava kirliliğini arttırmayın; mum yakmayın veya gaz, propan, odun sobası, aerosol spreyleri kullanmayın. Eti kızartmayın veya kavurmayın, tütün ürünleri içmeyin. Bütün bunlar iç mekanlarda hava kirliliğini artırabilir.
- Kauçuk tabanlı ayakkabılar, lateks ve nitril eldivenler gibi koruyucu donanımları yangın bölgesinde kullanmayınız. Bu malzemeler ısıya dayanıklı olmadığından hatta bazı durumlarda yanmayı artırdığından artmış sağlık ve güvenlik tehditi oluşturacaktır.
Solunum Maskesi (Respiratör-N95- P100 maskeler)
N95 maskeler: Amerikan Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) tarafından belirlenen bir standarttır. N95 maskeler havadaki virüs büyüklüğündeki partiküllerin en az %95’ini filtre edebilen maskeleri tanımlar ancak yağ bazlı partiküllere karşı dayanıklı değildir. P100 partikül filtreli maskeler: Havadaki partiküllerin en az %99,97’sini filtreler ve yağa karşı son derece dayanıklıdır.
Kaynaklar:
https://www.epa.gov/pm-pollution/how-smoke-fires-can-affect-your-health
https://www.cdc.gov/niosh/npptl/topics/respirators/disp_part/N95list1.html
https://www.cdc.gov/niosh/npptl/topics/respirators/disp_part/p100list1.html
Fisk WJ, Chan WR. Effectiveness and cost of reducing particle-related mortality with particle filtration. Indoor Air. 2017 Sep;27(5):909-920